تحلیل وضعیت لثه اولین و مهم‌ترین قدم برای تشخیص سلامت دهان است؛ چون لثه پیش از آن‌که درد ایجاد کند، از طریق رنگ، بافت، سفتی، خونریزی یا بوی دهان نشانه‌هایی می‌دهد که اگر آن‌ها را دقیق بشناسیم، می‌توانیم خیلی زودتر از بروز بیماری‌های شدید جلوگیری کنیم.
در این مقاله یک راهنمای کامل ارائه می‌شود تا بدانید لثه سالم دقیقا چگونه دیده می‌شود و هر تغییری روی لثه چه معنایی دارد. در ادامه نیز توضیح می‌دهیم که چرا مراجعه به دندانپزشکی لاهیجان مانند کلینیک دکتر مهاجرفر برای معاینه دقیق اهمیت دارد و چه کمکی به روند درمان میکند.
رنگ لثه چه چیزی درباره سلامت دهان به ما می‌گوید؟
وقتی صحبت از تحلیل وضعیت لثه می‌شود، اولین معیار قابل مشاهده «رنگ لثه» است. لثه سالم معمولا صورتی کم‌رنگ است؛ نه خیلی قرمز، نه خیلی سفید و نه کاملا تیره. اما همین رنگ ساده طیف گسترده‌ای دارد و هر تغییر کوچک در آن می‌تواند پیام خاصی داشته باشد.
در افراد سالم، جریان خون در لثه متعادل است و لایه اپیتلیال آن شفافیت طبیعی دارد. در چنین وضعیتی، اکسیژن‌رسانی به بافت مطلوب است و لثه ظاهر «زنده، شاداب و یکدست» پیدا میکند. اما زمانی که جریان خون بیش‌ازحد افزایش یابد، لثه به سمت قرمزی شدید می‌رود. این حالت معمولا نشانه التهاب یا شروع بیماری لثه است؛ بیماری‌ای که بدون درد آغاز می‌شود و به همین دلیل بسیاری از افراد آن را جدی نمی‌گیرند.
گاهی رنگ لثه سفید می‌شود؛ سفیدی‌ای که به هیچ‌وجه طبیعی نیست. این تغییر معمولا نشانه کاهش خون‌رسانی، کم‌خونی، آفت یا حتی عفونت قارچی است. در مواردی که سفیدی به شکل لکه‌ای دیده می‌شود، احتمال لکوپلاکیا مطرح می‌شود و بررسی تخصصی ضروری است. این تفاوت‌ها دقیقا همان نکته‌ای است که اهمیت تحلیل وضعیت لثه را آشکار میکند؛ زیرا رنگ، قبل از درد ظاهر می‌شود و اگر والدین و افراد بزرگسال آن را بشناسند، می‌توانند قبل از آسیب جدی جلوی پیشرفت بیماری را بگیرند.
از طرف دیگر، در برخی افراد رنگ تیره‌تر لثه کاملا طبیعی است. ملانین موجود در پوست، در لثه نیز وجود دارد و گاهی باعث ایجاد لثه قهوه‌ای، زیتونی یا مشکی می‌شود. این وضعیت معمولا ارثی است و نشانه بیماری نیست. اما اگر تیرگی ناگهانی باشد، یا همراه با بوی نامطبوع و خونریزی رخ دهد، باید فورا چکاپ انجام شود.
بافت لثه چه سرنخ‌هایی درباره بیماری‌ها می‌دهد؟
رنگ تنها بخشی از تحلیل وضعیت لثه است. بخش مهم‌تر، «بافت لثه» است؛ چیزی که متخصص با معاینه نزدیک و گاه با ابزارهای دقیق بررسی میکند. لثه سالم بافتی سفت اما انعطاف‌پذیر دارد. نه بیش از حد نرم و پف‌کرده و نه بیش از حد سخت و فیبروتیک.
وقتی بافت لثه پف‌کرده یا اسفنجی می‌شود، اولین احتمال التهاب است. در این حالت، سلول‌های ایمنی بدن وارد بافت لثه شده‌اند و آنجا تجمع کرده‌اند. این تجمع باعث تورم، حساسیت و قرارگیری لثه در حالت ناپایدار می‌شود. چنین لثه‌ای هنگام مسواک زدن به‌راحتی خونریزی میکند؛ حتی گاهی بدون مسواک زدن نیز خونریزی خودبه‌خود دیده می‌شود. این حالت اغلب در اثر پلاک‌های میکروبی ایجاد می‌شود و اگر فرد در این مرحله به متخصص مراجعه کند، درمان بسیار ساده است.
اما اگر التهاب مدت‌ها ادامه پیدا کند و کنترل نشود، بافت لثه کم‌کم تحلیل می‌رود و «آتریتی» رخ می‌دهد؛ یعنی لثه از روی دندان عقب می‌رود. تحلیل لثه باعث نمایان شدن ریشه دندان می‌شود و حساسیت شدید به گرما و سرما در پی دارد. در این شرایط، تحلیل وضعیت لثه تنها با مشاهده ساده کافی نیست و متخصص از پروب لثه برای اندازه‌گیری عمق لثه استفاده میکند. عمق طبیعی بین 1 تا 3 میلی‌متر است؛ اگر عمق بیشتر از 4 میلی‌متر باشد، نشان‌دهنده شروع بیماری مزمن لثه است.
در بسیاری از بیماران دیده شده است که بافت لثه پس از دوره‌های طولانی مصرف دخانیات دچار «فیبروز» می‌شود؛ یعنی لثه بیش از حد سفت و محکم می‌شود و دیگر مانند قبل خونریزی نمی‌کند. این وضعیت ممکن است برای بیمار نشانه سلامتی به نظر برسد، اما درواقع نوعی بیماری پنهان است. معاینه دقیق در کلینیک دکتر مهاجرفر بارها نشان داده است که مصرف‌کنندگان سیگار و قلیان، حتی بدون علائم ظاهری، در مراحل پیشرفته بیماری لثه قرار دارند.
مقایسه رنگ و بافت لثه سالم و ناسالم
| ویژگی | لثه سالم | لثه ناسالم |
| رنگ | صورتی کم‌رنگ و یکنواخت | قرمز، سفید، خاکستری یا تیره غیرطبیعی |
| بافت | سفت، چسبنده و بدون تورم | پف‌کرده، اسفنجی، بسیار سفت یا فیبروتیک |
| خونریزی | ندارد | دارد، حتی با لمس |
| ظاهر | براق نیست، مات و طبیعی | براق، ملتهب یا عقب‌رفته |
| درد | ندارد | ممکن است داشته باشد، اغلب همراه حساسیت |
طبق گزارش رسمی CDC مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا حدود 47.2٪ از افراد بالای ۳۰ سال درجاتی از بیماری لثه دارند.
این آمار نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از بزرگسالان دچار درجاتی از التهاب یا تحلیل لثه هستند و به همین دلیل تحلیل وضعیت لثه یک کار تشخیص حیاتی است، نه یک بررسی ساده.
ارتباط تحلیل لثه با سلامت کل بدن
وقتی درباره لثه صحبت می‌کنیم، فقط دهان را تحلیل نمی‌کنیم؛ بلکه بسیاری از بیماری‌های سیستمیک نیز از لثه قابل تشخیص هستند. افراد مبتلا به دیابت، معمولا لثه‌هایی دارند که دیرتر ترمیم می‌شوند و سریع‌تر دچار التهاب می‌شوند. فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی نیز می‌توانند جریان خون لثه را تغییر دهند و رنگ آن را غیرطبیعی کنند.
در بسیاری از تحقیقات آمده است که بیماری لثه با زایمان زودرس، آلزایمر، آرتریت روماتوئید و حتی افزایش احتمال سکته مرتبط است. بنابراین تحلیل وضعیت لثه فقط یک بررسی زیبایی یا سطحی نیست، بلکه می‌تواند اولین نشانه از مشکل در کل بدن باشد.
این نوع تحلیل به شکل دقیق انجام می‌شود، زیرا متخصصان می‌دانند که لثه تنها یک بافت ساده نیست، بلکه بازتابی از وضعیت کامل بدن است. بسیاری از بیماران در کلینیک دکتر مهاجرفر پس از معاینه لثه به موقع برای آزمایش قند خون، کم‌خونی یا مشکلات قلبی ارجاع داده شده‌اند و این موضوع اهمیت تحلیل حرفه‌ای را دوچندان میکند.
چه زمانی تغییر رنگ و بافت لثه خطرناک است؟
گاهی تغییرات لثه سریع و ناگهانی اتفاق می‌افتد. اگر رنگ لثه در مدت کوتاهی قرمز تیره شود، همراه با بوی بد باشد یا بافت آن شل و ناپایدار شود، این علامت هشدار فوری است. در چنین شرایطی احتمال عفونت باکتریایی یا حتی نکروز بافت مطرح است.
اگر لثه سفید و لکه‌دار شود، می‌تواند نشانه قارچ یا وضعیت‌های جدی‌تر باشد. برخی از ضایعات سفید ممکن است پیش‌سرطانی باشند و باید حتماً بیوپسی شوند. تغییرات بنفش‌رنگ در لثه نیز می‌تواند هم از کمبود ویتامین‌ها باشد و هم نشان‌دهنده اختلالات خونی. بنابراین نادیده گرفتن آن اشتباه بزرگی است.
جمع‌بندی
سلامت لثه پایه سلامت دندان‌ها است و شناخت ظاهر طبیعی لثه، اولین قدم برای جلوگیری از بیماری‌های دهان محسوب می‌شود. تحلیل وضعیت لثه بر اساس رنگ، بافت، خونریزی، تورم و عمق لثه انجام می‌شود و هرگونه تغییر می‌تواند نشانه التهاب، عفونت، تحلیل یا حتی مشکلات سیستمیک باشد. مراجعه منظم به دندانپزشک لاهیجان به‌ویژه در مراکز تخصصی مانند کلینیک دکتر مهاجرفر باعث می‌شود مشکلات بسیار زود تشخیص داده شوند و درمان در ساده‌ترین مرحله انجام شود.