چه زمانی باید دندان عقل را بکشیم؟ راهنمای کامل بیماران

زمان کشیدن دندان عقل یکی از پر تکرارترین پرسش‌هایی است که بیماران هنگام مراجعه به دندانپزشک مطرح می‌کنند. بسیاری از افراد تا زمانی که درد یا التهاب شدید را تجربه نکنند، متوجه اهمیت دندان عقل نمی‌شوند. اما واقعیت این است که کشیدن دندان عقل تنها یک تصمیم درمانی ساده نیست؛ بلکه به عوامل مهمی مثل وضعیت رویش دندان، سلامت لثه‌ها، موقعیت دندان‌های مجاور و حتی سن بیمار بستگی دارد. اگر دندان عقل به‌صورت نهفته یا نیمه نهفته رشد کند، می‌تواند منجر به عفونت‌های مکرر، آسیب به ریشه دندان‌های کناری و حتی تغییر در نظم دندان‌ها شود. از طرف دیگر، در برخی موارد نیازی به کشیدن دندان عقل نیست و تنها با مراقبت‌های منظم می‌توان سلامت آن را حفظ کرد.

به همین دلیل، انتخاب درست و به‌موقع اهمیت زیادی دارد. اگر به دنبال بهترین دندانپزشک لاهیجان ^[1] هستید، کلینیک دکتر مهاجرفر با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن و تجربه‌ی تخصصی می‌تواند بهترین گزینه برای مشاوره و درمان شما باشد.

علائم هشداردهنده‌ای که نشان می‌دهد باید دندان عقل کشیده شود

تشخیص زمان کشیدن دندان عقل بر اساس علائمی است که هم بیمار و هم دندانپزشک باید به آن‌ها توجه کنند. دندان عقل به‌خصوص زمانی مشکل‌ساز می‌شود که به‌صورت نهفته یا نیمه‌نهفته باقی بماند. برخی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده عبارت‌اند از:

• درد مداوم یا تکرارشونده در ناحیه انتهای فک که می‌تواند به گوش یا گیجگاه هم انتشار پیدا کند.
• تورم و التهاب لثه در اطراف دندان عقل، به‌ویژه در موارد نیمه‌نهفته که باعث گیرکردن غذا و تجمع باکتری می‌شود.
• بوی بد دهان و طعم ناخوشایند به دلیل عفونت بافت نرم اطراف دندان.
• کج شدن یا فشار به دندان‌های کناری که منجر به نامرتبی دندان‌ها یا حتی تحلیل ریشه می‌شود.
• ایجاد کیست یا ضایعات استخوانی که در رادیوگرافی مشخص می‌شوند.

دکتر «ریچارد ولز»، جراح دهان و فک، در یک کنفرانس بین‌المللی دندانپزشکی گفته است:

بیش از ۷۰٪ بیماران زمانی به ما مراجعه می‌کنند که دندان عقل آن‌ها پیشرفت عفونت یا فشار روی سایر دندان‌ها ایجاد کرده است؛ اگر زودتر اقدام کنند، بسیاری از عوارض قابل پیشگیری خواهد بود.

بهترین سن برای کشیدن دندان عقل از دید متخصصان

یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است که بهترین زمان کشیدن دندان عقل چه سنی است؟ بر اساس اجماع متخصصان:

بهترین بازه سنی بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی است، زیرا در این دوره ریشه دندان به‌طور کامل شکل نگرفته و تراکم استخوان فک کمتر است.

در این سن، دوره نقاهت کوتاه‌تر بوده و احتمال عوارض بعد از جراحی (مانند آسیب به عصب یا عفونت شدید) کمتر است.

پس از ۳۰ سالگی، کشیدن دندان عقل سخت‌تر می‌شود؛ زیرا ریشه‌ها بلندتر، خمیده‌تر و استخوان فک متراکم‌تر می‌شود.

دکتر «ماریانا هال»، استاد دانشگاه دندانپزشکی نیویورک، می‌گوید:

کشیدن دندان عقل در جوانی یک اقدام پیشگیرانه است؛ هرچه بیمار مسن‌تر باشد، ریسک عوارض جراحی افزایش پیدا می‌کند و دوره بهبود طولانی‌تر می‌شود.

اگر دندان عقل نهفته دارید، کی باید اقدام کنید؟

دندان عقل نهفته به دندانی گفته می‌شود که به‌طور کامل از لثه بیرون نیامده یا به‌صورت زاویه‌دار در استخوان فک گیر کرده باشد. بسیاری از افراد تا زمانی که درد یا مشکلی پیش نیاید، برای کشیدن آن اقدام نمی‌کنند، اما این یک تصور اشتباه است. چرا؟

طبق توصیه‌ی انجمن جراحان دهان و فک و صورت آمریکا (AAOMS)، بهتر است دندان عقل نهفته در سنین ۱۶ تا ۲۵ سالگی ارزیابی و در صورت لزوم خارج شود، حتی اگر هنوز علامتی ایجاد نکرده باشد. دلیل این توصیه، آسان‌تر بودن جراحی در سنین جوانی و پیشگیری از آسیب به دندان‌های مجاور است.

Healthline نیز در مقاله‌ای توضیح داده که اگر دندان عقل نهفته باقی بماند، ممکن است باعث:

• آسیب به ریشه دندان کناری
• عفونت و آبسه
• تشکیل کیست در استخوان فک
• فشار به دندان‌های دیگر و به‌هم‌ریختگی آن‌ها
  شود.

---

چه زمانی باید به جراح فک و صورت مراجعه کنید؟

اگر یکی از موارد زیر را تجربه می‌کنید، حتماً باید بررسی تخصصی انجام دهید:

• درد مبهم یا تیرکشنده در پشت دهان
• تورم یا التهاب لثه در ناحیه انتهایی فک
• بوی بد دهان بدون دلیل مشخص
• مشاهده دندان نیمه‌روییده در آینه
• گیرکردن غذا پشت دندان آخر

هرچه زودتر اقدام کنید، روند جراحی ساده‌تر و دوره نقاهت کوتاه‌تر خواهد بود.

مقایسه وضعیت‌های مختلف دندان عقل

وضعیت دندان عقل	علائم بالینی	عوارض احتمالی در صورت عدم کشیدن	توصیه متخصصان
دندان عقل نهفته کامل	بدون رویش، درد دوره‌ای	کیست، تومور، فشار به ریشه‌ها	کشیدن پیشگیرانه
دندان عقل نیمه‌نهفته	التهاب لثه، گیر غذایی، بوی بد	عفونت مزمن، پوسیدگی دندان مجاور	کشیدن در اسرع وقت
دندان عقل رویش یافته سالم	بدون علائم خاص	احتمال کم پوسیدگی یا عفونت	بررسی دوره‌ای، نیاز به کشیدن ندارد

روش‌های جراحی و کشیدن دندان عقل: ساده تا پیچیده

کشیدن دندان عقل بسته به وضعیت قرارگیری آن در فک، میزان رویش، و ارتباط آن با ساختارهای حیاتی مثل عصب فکی تحتانی، می‌تواند بسیار ساده یا کاملاً پیچیده باشد.

کشیدن ساده (Simple Extraction):

در مواردی که دندان عقل به طور کامل رویش یافته و دسترسی به آن آسان است، کشیدن به روش معمول با استفاده از فورسپس و الواتور انجام می‌شود.

این روش معمولاً بدون برش لثه انجام شده و زمان بهبود کوتاه‌تری دارد.

کشیدن نیمه‌جراحی (Surgical Extraction – Flapless):

زمانی که دندان عقل نیمه‌نهفته است و قسمتی از آن توسط لثه پوشیده شده، نیاز به ایجاد برش کوچک روی لثه و کنار زدن آن وجود دارد.

در این روش، گاهی بخشی از استخوان روی دندان برداشته می‌شود تا دسترسی بهتر فراهم گردد.

کشیدن جراحی کامل (Surgical Extraction with Flap):

برای دندان‌های عقل کاملاً نهفته یا دندان‌هایی که ریشه‌های خمیده و عمیق دارند، جراحی پیشرفته‌تری لازم است.

جراح لثه را باز می‌کند، بخشی از استخوان اطراف دندان را برمی‌دارد و در صورت نیاز، دندان را به چند قطعه تقسیم کرده و به‌صورت مرحله‌ای خارج می‌کند.

این روش معمولاً تحت بی‌حسی موضعی و در موارد پیچیده‌تر تحت بی‌حسی عمومی انجام می‌شود.

جراحی‌های پیشرفته با کمک تصویربرداری سه‌بعدی (CBCT-Guided Surgery):

در مواردی که ریشه دندان بسیار نزدیک به کانال عصبی فکی تحتانی یا سینوس ماگزیلاری است، از اسکن CBCT برای برنامه‌ریزی جراحی استفاده می‌شود.

این تکنیک دقت بالایی دارد و ریسک آسیب به عصب یا سینوس را به حداقل می‌رساند.

مراقبت‌های بعد از کشیدن دندان عقل برای جلوگیری از عفونت

یکی از مهم‌ترین مراحل موفقیت در کشیدن دندان عقل، مراقبت‌های پس از جراحی است. عدم رعایت این توصیه‌ها می‌تواند به عفونت، خونریزی یا تأخیر در ترمیم منجر شود.

فشار دادن گاز استریل:  به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بعد از کشیدن دندان برای کنترل خونریزی ضروری است.

عدم شستشوی دهان در ۲۴ ساعت اول:  هرگونه شستشوی شدید می‌تواند لخته خون را جابه‌جا کرده و خطر ایجاد خشکی حفره (Dry Socket) را افزایش دهد.

استفاده از کمپرس سرد:  در ۲۴ ساعت اول برای کاهش تورم و درد توصیه می‌شود.

رعایت رژیم غذایی نرم و سرد:  خوردن سوپ خنک، ماست و آبمیوه تازه کمک به بهبود سریع‌تر می‌کند.

پرهیز از سیگار و قلیان:  حداقل تا ۷۲ ساعت پس از جراحی، چون باعث کاهش خون‌رسانی و افزایش ریسک عفونت می‌شود.

مصرف دارو طبق تجویز پزشک:  آنتی‌بیوتیک‌ها و مسکن‌ها باید طبق دستور و بدون وقفه استفاده شوند.

حفظ بهداشت دهان:  از روز دوم می‌توان به‌آرامی مسواک زد و دهان را با محلول‌های ضدعفونی‌کننده شستشو داد.

نتیجه‌گیری

کشیدن دندان عقل یکی از رایج‌ترین اقدامات جراحی دهان است، اما اگر به موقع و توسط جراح مجرب انجام نشود، می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. انتخاب کلینیک دندانپزشک با تجربه در لاهیجان ^[1]می‌تواند خیال شما را بابت کیفیت خدمات و کاهش عوارض راحت کند. در این میان، کلینیک دکتر مهاجرفر به‌عنوان یکی از مراکز معتبر دندانپزشکی، با بهره‌گیری از تکنیک‌های مدرن جراحی و تصویربرداری پیشرفته، بهترین نتایج را برای بیماران فراهم می‌آورد.

پرسش‌های پرتکرار بیماران درباره کشیدن دندان عقل